KANLI BALGAM NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kanlı Balgam Nedenleri
Kan tükürme ya da kanlı balgam tıpta hemoptizi olarak adlandırılır. Hayatı tehdit eden acil bir durumdur. Hızlı teşhis edilerek tedavisi yapılmalıdır. Akciğer iki atardamar beslenmesine sahiptir. Atardamar beslenmesinin %99’ unu pulmoner arter sağlar iken bu gaz değişiminden, oksijen-karbondioksit, sorumlu iken bronşial atardamarlar geri kalan %1 beslenmeden sorumludur. Bronşial atardamarlar bronşları, damarların duvarlarını, yutak borusu - özefagus ve diafragmayı beslerler. Bu iki sistem yaygın kollateraller ile ilişkilidir.
Pulmoner atardamarları tutan pıhtı, vaskülit ile akciğeri tutan kronik hastalıklarda bronşial atardamarlar genişler ve pulmoner akımın yerini alır. Bu yeni damarlar ince duvarlı ve yırtılmaya yatkındır. Tansiyonun daha da yükselmesi durumunda bu damarlarda yırtılma ile kan hava yollarına açılır ve kan tükürme, hemoptizi ile sonuçlanır. Kan tükürme, hemoptizinin nedenleri;
- En sık neden tüberküloz dğer adıyla veremdir. Diğer kronik inflamatuvar nedenler; akciğer hastalıkları, bronşektazi, aspergilloma, sarkoidoz, kistik fibrozis
- Akciğer kanseri
- Kardiyovasküler hastalıklar; pulmoner arter arteriovenöz malformasyon, pulmoner emboli, pulmoner hipertansiyon, bronşial arter anevrizma,
- Nadir nedenler; ilaçlar, travma, pıhtılaşma bozuklukları
Teşhis
Hemoptizi gradelendirilmesi;
- Hafif - Mild; 100 ml/günden az
- Orta - Moderate; 100-300 ml/gün
- Ağır - Masif; 300 ml/günden fazla, hemoglobinde 1 g/dl den fazla düşme, %60' ın altında oksijen saturasyonu, hipotansiyonun bulunması durumu olarak tanımlanır.
Balgam kültürü, akciğer grafisi, bronkoskopi ve bilgisayarlı tomografi teknikleri uygulanır. Bronkoskopinin kanama yerinin teşhisinde doğruluğu %50’ nin altındadır. Bilgisayarlı tomografi (BT) kanamanın yerini ve altta yatan nedeni %63-100 doğruluk oranları arasında gösterir. BT ile bronşial atardamarlar %80 oranlarıda T5-6 düzeylerinden geliştiği gösterilir.
Tedavi
Kanamaların %95 nedeni sistemik arteryel sistemden kaynaklanmakta %5 neden ise pulmoner atardamardan kaynaklanır. Pulmoner atardamardan kaynaklanan en sık neden Rasmusen anevrizmasıdır. Bu verem hastalığı gibi kronik inflamasyona bağlı periferal pulmoner arterin erozyonuna bağlı yalancı anevrizmasıdır. Kanama olan hastalarda bronşial ve pulmoner anjiografi yapılmış, hastaların %6.9’ unda pulmoner atardamarın yalancı anevrizmaları neden olarak saptanmıştır. Kanama devam eden ya da bronşial arter embolizasyonuna rağmen kanama tekrar eden hastalarda pulmoner anjiografi yapılmalıdır.
Kanamanın diğer nadir nedeni pulmoner arteriovenöz malformasyondur. Bu durum pulmoner atardamar ile pulmoner toplardamarın anormal ilişkisidir. Bu herediter hemorajik telenjektazi hastalığında ortaya çıkabilir. Bu hastalığın tedavisinde arteriovenöz malformasyonu besleyen atardamarın koil ile tıkanması yüksek başarı oranları sağlanır.
Bronş Atardamarı Embolizasyonu
Hemoptizi kontrolünde bronşial arter embolizasyonu palyatif bir yöntem olarak 1974’ den beri kullanılmaktadır. Moderate ve masif embolizasyonda kullanılır. İşlem girişimsel radyoloji bölümlerinde anjiografi ünitesinde yapılır.
Hemoptizide anjiografide bulgular bronşial atardamarların (hipertrofik ve tortüyoz) değişiklikleri, hipervaskülarite ve neovaskülarite alanları, pulmoner atardamar ve toplardamarlar ile şant gelişmesi, bronşial atardamarların anevrizması saptanabilir.
Embolizasyon mümkün olduğunca anormal bulguların saptandığı damar kesimine yakın yapılmalıdır. Kullanılan embolik materyal 500 mikrondan büyük olmalıdır. Bu sayede pulmoner infarkta yol açacak anormal bronkopulmoner anastomozdan korunurken, inmeye yol açabilecek bronşial arter pulmoner toplardamar anastomozundan da korunulur.
Metalik koiller sınırlı kulanım alanları mevcuttur. Pulmoner arter anevrizmalarında ve pulmoner arteriovenöz malformasyonlarında kullanılır.
Transkateter embolizasyon ile hemoptizinin hemen kontrolü hastaların %73-99’ unda başarılır. Hastaların %10-55.3’ ünde hemoptizi tekrar gelişir. Özellikle aspergilloma olgularında sonuçlar yüz güldürücü değildir. Rekkürrens hemoptizi aspergilloma vakalarında sıktır. Akciğer kanserlerine bağlı hemoptizide de tekrarlama yani rekürrens oranları yüksektir.
Bronşial Atardamar Embolizasyonun Riskleri
- Göğüs ağrısı ve ağrılı yutkunma hedef dışı embolizasyona bağlı olarak gelişebilir. Bu yakınmalar çoğunlukla geçicidir.
- Omurilik - Spinal kordun iskemisine bağlı transvers myelit gelişebilir. Bu bağlı bacaklarda kuvvet kayıpları ortaya çıkabilir.
- Nadir komplikasyonlar arasında aorta ve bronşların nekrozu, iskemik kolit, pulmoner infarkt, bronkoözefageal fistül ve geçici kortikal körlük oluşabilr.
Sonuç olarak bronşial embolizasyon (bronşial atardamar embolizasyonu) masif ve tekrarlayan hemoptizi, kan tükürmenin tedavisinde ya ilk başvurulacak tedavi ya da cerrahiye yardımcı yöntemdir.